ইজৰাইলৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী বেঞ্জামিন নেতানিয়াহুয়ে এই সপ্তাহৰ আৰম্ভণিতে ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পক সাক্ষাৎ কৰিবলৈ আমেৰিকা ভ্ৰমণ কৰে। বিশ্বৰ শতাধিক দেশৰ ওপৰত আমেৰিকাই আৰোপ কৰা পাৰস্পাৰিক শুল্কৰ পিছত ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পক সাক্ষাৎ কৰা তেওঁ প্ৰথমগৰাকী নেতা। তেওঁ হাংগেৰীৰ পৰা আমেৰিকালৈ উৰা মাৰিবলৈ যাওঁতে নেতানিয়াহুৱে কিছু ইউৰোপীয় দেশৰ ওপৰেৰে উৰা মাৰিবলৈ এৰাই চলিছিল, কিয়নো তেওঁৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালত (আইচিচি )এ গ্ৰেপ্তাৰ পৰোৱানা জাৰি কৰিছে। তেওঁ বিৰুদ্ধে গ্ৰেপ্তাৰ পৰোৱানা বলবৎ কৰাৰ আশংকাৰে ইউৰোপীয় দেশৰ ওপৰেৰে উৰা মাৰিবলৈ এৰাই চলিছিল। যাৰ ফলত তেওঁৰ যাত্ৰাত প্ৰায় ৪০০ কিলোমিটাৰ (২৫০ মাইল) অতিৰিক্ত যোগ হৈছিল। যোৱা নৱেম্বৰত, আইচিচিয়ে নেতানিয়াহু আৰু ইজৰাইলৰ প্ৰাক্তন প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰীৰ বিৰুদ্ধে গাজাত পেলেস্তাইনিৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ অপৰাধৰ অভিযোগত গ্ৰেপ্তাৰ পৰোৱানা জাৰি কৰিছিল।
- আইচিচি (ICC)কি?
আইচিচি হৈছে নেডাৰলেণ্ডৰ হেগত অৱস্থিত এক স্বতন্ত্ৰ আদালত, যিয়ে গণহত্যা, মানৱতাৰ বিৰুদ্ধে অপৰাধ, যুদ্ধ অপৰাধ আৰু আক্ৰমণৰ অপৰাধৰ দৰে গুৰুতৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অপৰাধ সংঘটিত কৰাৰ বাবে অভিযুক্ত ব্যক্তিসকলৰ বিৰুদ্ধে গোচৰ চলায়। এই অপৰাধবোৰৰ বাবে ব্যক্তিসকলক অপৰাধমূলকভাৱে দায়বদ্ধ কৰাৰ কৰ্তৃত্ব থকা এইখন প্ৰথম আদালত। ইয়াৰ সদস্য দেশসমূহে আইচিচি ৱাৰেণ্ট সাপেক্ষে তেনে ব্যক্তিক গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব পাৰে।১৯৯৮ চনত ৰোম সংবিধি গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত ২০০২ চনত আইচিচি প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।
- ৰোম সংবিধি কি?
ৰোম সংবিধি হৈছে এক চুক্তি যিয়ে আইচিচিয়ে কেনেদৰে কাম কৰে তাৰ নিয়মবোৰ উল্লেখ কৰা হৈছে। ১৯৯৮ চনত ইটালীৰ ৰোমত এক কূটনৈতিক সন্মিলনৰ সময়ত গ্ৰহণ কৰা এই ঠাইত বিশ্বব্যাপী ৰাষ্ট্ৰসমূহে মানৱতাৰ বিৰুদ্ধে হোৱা আটাইতকৈ গুৰুতৰ অপৰাধৰ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে এক ন্যায় ব্যৱস্থা গঢ়ি তুলিবলৈ একত্ৰিত হৈছিল।
- কোনবোৰ দেশ আইচিচিৰ সদস্য?
২০২৫ৰ এপ্ৰিললৈকে ১৩৭ খন দেশে ৰোম সংবিধিত স্বাক্ষৰ কৰিছিল। তেওঁলোকৰ যোগদানৰ অভিপ্ৰায় উল্লেখ কৰিছিল। আনহাতে, তেওঁলোকৰ ১২৫ খনে আইচিচিৰ সম্পূৰ্ণ সদস্য ৰাষ্ট্ৰহৈ আনুষ্ঠানিকভাৱে ইয়াক অনুমোদন জনাইছিল। বৰ্তমান মুঠ ১২৫ খন দেশ আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালতৰ পূৰ্ণ সদস্য। ইয়াৰ ভিতৰত আছে আফ্ৰিকাৰ ৩৩ খন দেশ, এছিয়া প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ ১৯ খন, পূৱ ইউৰোপৰ ২০ খন, লেটিন আমেৰিকা আৰু কেৰিবিয়ানৰ ২৮ খন আৰু পশ্চিম ইউৰোপ আৰু অন্যান্য প্ৰান্তৰ ২৫ খন। পোন প্ৰথমে আইচিচিৰ ফিজি, ঘানা, ইটালী, চান মাৰিনো, ছেনেগাল, ত্ৰিনিদাদ আৰু টোবাগো সদস্য ৰাষ্ট্ৰ আছিল। পিছত ইয়াৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাবলৈ ধৰে। ২০২৪ত ইউক্ৰেইন ইয়াৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰ হয়। এতিয়ালৈকে কেৱল বুৰুণ্ডি (২০১৭) আৰু ফিলিপাইনছ (২০১৯) আন্তৰাষ্ট্ৰীয় আদালতৰ সদস্যৰ পৰা নাম প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে, আনহাতে হাংগেৰীয়ে,যি যোৱা সপ্তাহত নেতানিয়াহুক আতিথ্য দিছিল তেওঁৰ আগমনৰ প্ৰাকমুহূৰ্তত ঘোষণা কৰিছিল যে তেওঁলোকে আইচিচিৰ পৰা প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে। আন্তৰ্জাতিক আদালতৰ পৰা এখন দেশৰ নাম প্ৰত্যাহাৰ আনুষ্ঠানিকভাৱে প্ৰত্যাহাৰৰ জাননী দাখিল কৰাৰ এবছৰ পিছত কাৰ্যকৰী হয়।
- সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে নেতানিয়াহুক তেওঁলোকৰ ভূমিত গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব নেকি?
- আইচিচিৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে ইয়াৰ তদন্ত আৰু গোচৰত আন্তৰাষ্ট্ৰীয় আদালতৰ সৈতে সম্পূৰ্ণ সহযোগিতা কৰিব লাগিব। তেওঁলোকে আদালতৰ সিদ্ধান্তবোৰো বলবৎ কৰিব লাগে, যাৰ ভিতৰত আছে গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্ট কাৰ্যকৰী কৰা আৰু শাস্তি প্ৰয়োগ কৰা। ৰাষ্ট্ৰসমূহক আইচিচিৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত অপৰাধ, যেনে গণহত্যা আৰু যুদ্ধ অপৰাধ, তেওঁলোকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় আইনত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা হয়, যাতে তেওঁলোকৰ আইনী প্ৰণালীবোৰ এই অপৰাধবোৰ সমাধান কৰিবলৈ সক্ষম হয়।প্ৰকৃততে, এই সকলোবোৰৰ অৰ্থ হৈছে যে আইচিচিৰ সদস্য হোৱা এখন দেশে আদালতৰ পৰা গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্টৰ সন্মুখীন হোৱা সকলক জিম্মাত ল’ব পাৰে। অৱশ্যে, আইচিচিৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহে সদায়ে ইয়াক অনুশীলনত অনুসৰণ কৰা নাই। ২০১৭ চনত আন্তৰ্জাতিক আদালতৰ সদস্য দক্ষিণ আফ্ৰিকাই চুদানৰ তেতিয়াৰ নেতা ওমৰ আল-বছিৰক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা নাছিল, যি তেওঁৰ বিৰুদ্ধে আইচিচিৰ ৱাৰেণ্ট থকা স্বত্বেও ভ্ৰমণ কৰি আছিল।
- আইচিচিয়ে বেঞ্জামিন নেতানিয়াহুৰ বাবে গ্ৰেপ্তাৰ পৰোৱানা কিয় জাৰি কৰিছিল?
২০২৪ চনৰ ২১ নৱেম্বৰত আইচিচিয়ে ইজৰাইলৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী বেঞ্জামিন নেতানিয়াহু, প্ৰাক্তন প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰী ইয়োভ গেলেণ্ট আৰু হামাছৰ এজন কমাণ্ডাৰ মহম্মদ দেইফৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ অপৰাধৰ অভিযোগত গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্ট জাৰি কৰে। আইচিচিয়ে কয় যে গেলেণ্ট আৰু নেতানিয়াহুৱে ইচ্ছাকৃতভাৱে আৰু জ্ঞাতভাৱে গাজাৰ অসামৰিক লোকসকলক তেওঁলোকৰ জীয়াই থকাৰ বাবে অপৰিহাৰ্য বস্তুৰ পৰা বঞ্চিত কৰিছে, যাৰ ভিতৰত আছে খাদ্য, পানী, আৰু ঔষধ আৰু চিকিৎসা সামগ্ৰী, লগতে ইন্ধন আৰু বিদ্যুত। ইজৰাইলে এই অভিযোগক মিছা আৰু ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিত বুলি প্ৰত্যাখ্যান কৰিছিল। আমেৰিকাৰ তেতিয়াৰ বাইডেন প্ৰশাসনে গ্ৰেপ্তাৰ পৰোৱানা প্ৰত্যাখ্যান কৰে, ইয়াক অপমানজনক বুলি অভিহিত কৰে। আনহাতে ট্ৰাম্প প্ৰশাসনে পিছত আইচিচি বিষয়াসকলৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে।
- আইচিচিৰ সৈতে আমেৰিকাৰ সম্পৰ্ক কি?
আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আইচিচিৰ সদস্য নহয়।
২০০০ চনত, ক্লিণ্টনৰ ৰাষ্ট্ৰপতিত্বকালত, আমেৰিকাই ৰোম সংবিধিত স্বাক্ষৰ কৰিছিল, কিন্তু চিনেটে ইয়াক কেতিয়াও অনুমোদন জনোৱা নাছিল। ২০০২ চনত ৰাষ্ট্ৰপতি জৰ্জ ডব্লিউ বুছৰ প্ৰশাসনত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰই স্বাক্ষৰ প্ৰত্যাহাৰ কৰে। ২০২৫ চনৰ ৬ ফেব্ৰুৱাৰীত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ড’নাল্ড ট্ৰাম্পে আইচিচিৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে আৰু আদালতক ইজৰাইল আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ দুয়োকে লক্ষ্য কৰি লোৱা বুলি অভিযোগ কৰে। ট্ৰাম্পৰ কাৰ্যবাহী আদেশত দাবী কৰা হৈছিল যে আইচিচিয়ে নেতানিয়াহু আৰু গেলেণ্টৰ বাবে গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্ট জাৰি কৰি নিজৰ ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ কৰিছিল, আৰু দাবী কৰিছিল যে আদালতে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু তেওঁলোকৰ ঘনিষ্ঠ সহযোগী ইজৰাইলৰ বিৰুদ্ধে অবৈধ পদক্ষেপ লৈছিল।
- হাংগেৰীয়ে আইচিচিৰ পৰা কিয় নাম প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে?
যোৱা ৩ এপ্ৰিলত হাংগেৰীয়ে আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালতৰ পৰা নাম প্ৰত্যাহাৰ কৰাৰ সিদ্ধান্ত ঘোষণা কৰে, প্ৰধানমন্ত্ৰী ভিক্টৰ অৰবানে তেওঁৰ ইজৰাইলী সমকক্ষ বেঞ্জামিন নেতানিয়াহুক নিজ দেশৰ আদৰাৰ পূৰ্বে এই ঘোষণা কৰে।
- চলিত আইচিচি গোচৰবোৰ কি?
আইচিচিৰ ১২ টা তদন্ত গোচৰ চলি আছে, যাৰ ভিতৰত আছে আফগানিস্তান, বাংলাদেশ/ম্যানমাৰ, বুৰুণ্ডি, ডেমক্ৰেটিক ৰিপাব্লিক অৱ কঙ্গো (ডিআৰচি), আইভৰী কোষ্ট, লিবিয়া, মালি, পেলেষ্টাইন, ফিলিপাইনছ, চুদান, ভেনিজুৱেলা আৰু ইউক্ৰেইন। আইচিচিৰ বিচাৰকসকলে কমেও ৬০ টা গ্ৰেপ্তাৰ ৱাৰেণ্ট জাৰি কৰিছে। লগতে আইচিচিৰ বিচাৰকসকলে ১১ টা দোষী সাব্যস্ত আৰু চাৰিটা দোষমুক্ত জাৰি কৰিছে। হেগৰ আইচিচি ডিটেনচন চেণ্টাৰত ২১ জন লোকক আটক কৰা হৈছে। সাতজন লোকৰ মৃত্যুৰ বাবে তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে অভিযোগ প্ৰত্যাহাৰ কৰা হৈছে। দোষী সাব্যস্ত হোৱা ১১ জনৰ ভিতৰত, মাত্ৰ ছয়টা আদালতৰ যুদ্ধ অপৰাধ আৰু মানৱতাৰ বিৰুদ্ধে অপৰাধৰ মূল অপৰাধৰ বাবে আছিল। বাকীবোৰ সাক্ষীৰ টেম্পাৰিংৰ দৰে অপৰাধৰ বাবে আছিল। দোষী সাব্যস্ত হোৱা ছয়জন ব্যক্তি ডিআৰচি, মালি আৰু উগাণ্ডাৰ আফ্ৰিকান যুঁজাৰু গোটৰ নেতা আছিল।
- আইচিজে (ICJ)আৰু আইচিচি (ICC)ৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
আন্তৰ্জাতিক অপৰাধ আদালত (আইচিচি) আৰু Blogআন্তৰ্জাতিক ন্যায়ালয় (আইচিজে) নেডাৰলেণ্ডৰ হেগ চহৰৰ পৰা মাত্ৰ ৩ কি:মি: তকৈ কম দূৰত্বত আছে। দুয়োখন আদালতে বৰ্তমান ইজৰাইল আৰু পেলেস্তাইন সম্পৰ্কীয় গোচৰবোৰ গোচৰৰ কৰি আছে, তথাপিও তেওঁলোকৰ একে ধৰণৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ থকা স্বত্বেও, দুয়োটাৰ মাজত কিছু গুৰুত্বপূৰ্ণ পাৰ্থক্য আছে। লক্ষণীয়ভাৱে, আইচিজেৰ দায়িত্ববোৰৰ ভিতৰত আছে দেশসমূহৰ মাজত আইনী বিবাদ নিষ্পত্তি কৰা। আনহাতে আইচিচিয়ে যুদ্ধ অপৰাধৰ বাবে ব্যক্তিসকলৰ বিৰুদ্ধে গোচৰ চলায়।
বসন্ত দাস,সাংবাদিক